کیهان لندن
گزارش‌ها نشان می‌دهد بهار امسال با خشکسالی شدیدی رو به پایان است و تابستانی خشک‌تر از سال‌های پیش در انتظار ایران است.
بارندگی در ایران طی ماه‌های گذشته به شکل قابل توجهی نسبت به سال‌های پیشتر کاهش یافته است. گزارش‌ها نشان می‌دهد بسیاری از نقاط در غرب، جنوب غرب، شرق، مرکز و همچنین جنوب شرق کشور در ماه‌های گذشته شاهد بارش کمتر از حد معمول بوده‌اند.
استان‌های شمال غربی کشور و مناطق محدودی از دامنه‌های زاگرس تنها نواحی بودند که طی این مدت بارش‌هایی در حد معمول یا در برخی مناطق فراتر از معمول را داشتند.
روزنامه «پیام ما» هم در گزارشی به تابستان داغی که امسال در انتظار ایران و البته کل جهان است پرداخته است. در این گزارش آمده که در سال‌های اخیر، تابستان‌های ایران نیز به شکل محسوسی گرمتر شده‌اند. خشکسالی در استان‌های مرکزی، کاهش شدید منابع آبی در جنوب و افزایش نیاز به مصرف انرژی برای خنک‌سازی، بخشی از پیامدهای این بحران هستند.
«پیام ما» در ادامه افزوده تغییر اقلیم صرفاً به طبیعت مربوط نمی‌شود بلکه عامل انسانی نقش اساسی در شکل‌گیری آن دارد. فعالیت‌های صنعتی، وابستگی به سوخت‌های فسیلی و تخریب زیست‌بوم‌ها از جمله دلایلی هستند که وضعیت کنونی را رقم زده‌اند. با این حال، هنوز می‌توان اقداماتی برای کاهش این تهدید جهانی انجام داد.
بر اساس این گزارش، در سطح جهانی پایبندی کشورها به توافقنامه‌های بین‌المللی مانند توافق پاریس برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای ضروری است. در سطح ملی، کشورهایی مانند ایران می‌توانند با اصلاح الگوهای مصرف، سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر و مدیریت هوشمند منابع آب، گام‌هایی مؤثر بردارند. همچنین، آموزش و آگاهی‌بخشی عمومی می‌تواند نقش مهمی در کاهش اثرات این بحران ایفا کند.
احمد قندهاری رئیس حوضه آبریز دریاچه ارومیه اعلام کرده که خشکسالی شدید و کم‌سابقه در سال آبی جاری، منجر به کاهش چشمگیر منابع آبی این حوضه و افت محسوس حجم سدهای اصلی منطقه شده است.
رئیس حوضه آبریز دریاچه ارومیه با تأکید بر اینکه «ر حال حاضر، سدهای مهم منطقه از جمله کاظمی بوکان و مهاباد که تأمین‌کننده اصلی آب شرب، کشاورزی، صنعت و نیازهای زیست‌محیطی هستند، با افت شدید حجم مخزن روبرو شده‌اند» گفته «شرایط کنونی ایجاب می‌کند که در راستای تأمین پایدار و مطمئن آب شرب مراکز جمعیتی مهم، به‌ویژه شهر تبریز و نیز تأمین بخشی از نیازهای کشاورزی، برنامه‌های سازگاری با کم‌آبی با جدیت در دستور کار قرار گیرد.»
حسین اسماعیلیان مدیرعامل آبفا مشهد نیز گفته ۹۹ درصد شهرستان مشهد در وضعیت خشکسالی و ۶۰ درصد آن در وضعیت خشکسالی بسیار شدید قرار دارد.
وی همچنین گفته «در حال حاضر حدود هشت درصد از حجم ذخیره سدهای آبی مشهد موجود است و ما در شرایط خشکسالی و تنش آبی قرار داریم» و «امسال باید نهایت صرفه‌جویی در مصرف آب توسط شهروندان رعایت شود.در جنوب شرق ایران و در استان سیستان و بلوچستان نیز قطع حقابه ایران از رود هریرود توسط طالبان سبب تشدید خشکسالی در استان‌های شرقی شده است.»
برای نمونه سد «دوستی» مهمترین منبع تأمین‌کننده آب شرب خراسان «رضوی» و به ویژه کلانشهر مشهد با بیش از سه میلیون نفر جمعیت است. سدی که بنا به اعلام شرکت آب‌منطقه‌ای این استان عملاً در روزهای گذشته به «حجم مرده» رسیده است. گرچه کاهش بارندگی در این منطقه بر خالی ماندن سد دوستی بی‌تأثیر نیست، اما اصلی‌ترین دلیل بی‌آبی مطلق این سد، آبگیری سد «پاشدان» در ولایت هرات افغانستان و کنترل کامل آب رودخانه فرامرزی «هریرود» از سوی طالبان است که نه فقط ایران، بلکه ترکمنستان را هم دچار بحران کرده است.
وضعیت در مرکز ایران بهتر از مناطق مرزی نیست. در استان‌های تهران و اصفهان مصرف بیش از اندازه از منابع آب زیرزمینی سبب گسترش پرسرعت فرونشست شده و نه تنها محیط زیست بلکه زیرساخت‌های شهری و جان شهروندان را نیز تهدید می‌کند.
علی بیت‌اللهی مدیر زلزله‌شناسی وزارت راه و شهرسازی با بیان اینکه «۱۴ شهر تهران در خطر فرونشست هستند» گفته «۱۰۰ درصد مناطق ۱۷ و ۱۹ در معرض فرونشست قرار دارند. نرخ فرونشست در منطقه ۱۸ در ۲ سال اخیر ۳ برابر شده است!»
عیسی کلانتری رئیس پیشین سازمان محیط زیست نیز به تازگی در یک مصاحبه ویدئویی گفته اصفهان سالانه ۲۰ سانتیمتر فرونشست دارد. او افزوده فرونشست زمین در استان اصفهان به یکی از جدی‌ترین بحران‌های محیط زیستی ایران تبدیل شده است.
عیسی کلانتری توضیح داده که «دشت اصفهان – بُرخوار، یکی از بحرانی‌ترین مناطق استان اصفهان به دلیل میزان فرونشست زمین است و به‌گفته مدیرکل سازمان زمین‌شناسی اصفهان، این شهر، تنها شهری است که فرونشست زمین به داخل منطقه مسکونی آن نفوذ کرده است.»
او گفته «عوامل اصلی این فرونشست شامل برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی، خشکی رودخانه زاینده‌رود و کاهش تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی است.»
عیسی کلانتری با انتقاد شدید از طرح‌هایی که در دولت‌های مختلف برای حل بحران خشکسالی گفته «آبی که می‌خواهند برای اصفهان از دریا بیاورند، بیش از ۴۰۰ میلیون دلار هزینه در سال دارد. آنوقت همین ۴۰۰ میلیون دلار آب را می‌خواهند برای کشاورزی در اصفهان استفاده کنند در حالی که ارزش کل تولیدات زراعی اصفهان، ۱۵۰ میلیون دلار است.»
رئیس پیشین سازمان محیط زیست افزوده «کسی نیست بگوید که این ۱۵۰ میلیون دلار را ما بیاییم به کشاورزان مجانی بدهیم، اینطوری ۲۵۰ میلیون دلار صرفه‌جویی می‌کنیم، آب زیرزمینی اصفهان هم شروع می‌کند به تزریق و از فرونشست جلوگیری می‌شود.»
محمد آقامیری رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران نیز به تازگی اعلام کرده که «فرونشست در پایتخت از جنوب به طرف مرکز در حال توسعه و پیشروی است امروز نیازمند شکل‌گیری نهضت تزریق مصنوعی آب به داخل زمین هستیم و این مهم در یک پروسه ۱۰ساله به‌خوبی جواب می‌دهد و از آهنگ فرونشست زمین می‌کاهد.»
محمد آقامیری افزوده: «سالیانه میلیون‌ها مترمکعب آب از سدها وارد شهر تهران می‌شود؛ چنانچه این میزان آب به زمین تزریق شود و به داخل لوله‌های فاضلاب شهری هدایت نشود، می‌توان از این بحران گذر کرد.»
رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران افزوده: «تزریق آب به زمین از طرق مختلف ضرورری است، باید آبخیزداری را در بالای شهر به اجرا گذاشت و با سدهای کوچک، آب را به داخل زمین هدایت کرد.»
رحمدل بامری نماینده مجلس با اشاره به «خشکسالی‌های ممتد، برداشت‌های بی‌رویه از منابع آبی، و عدم نظارت دستگاه‌های متولی» گفت این عوامل باعث «چالش‌هایی جدی و اساسی مانند فرونشست در همه استان‌ها و خشک شدن تالاب‌ها، رودخانه‌ها و سفره‌های آب زیرزمینی» شده است.
عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی افزود: «مدیریت خوب نبوده است»، و وزارت نیرو باید «با استفاده از ابزار و امکانات نظارتی» خود برای مقابله با این بحران‌ها استفاده کند، وگرنه «مجلس شورای اسلامی حتما از ابزارهای نظارتی خود استفاده خواهد کرد.»
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این نوشته، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع نهاد مردمی را منعکس نمی‌کند.