کیهان لندن
آخرین آمارهای سازمان محیط زیست نشان می‌دهد طی دو سال اخیر ۸۰۰ هزار نفر از استان‌های مرکزی و جنوبی کشور به دلیل تغییرات اقلیمی به استان‌های شمالی مهاجرت کرده‌اند. رئیس سازمان هواشناسی اعلام کرده ایران به دلیل فرسوده و ناپایدار بودن زیرساخت‌ها و تغییر کاربری عرصه‌های طبیعی بیش از کشورهای خاورمیانه و متوسط جهانی تحت تأثیر تغییرات اقلیمی قرار دارد.
داریوش گلعلی‌زاده رییس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست با ارائه آماری تکاندهنده گفته در دو سال اخیر ۸۰۰ هزار نفر از استان‌های مرکزی و جنوبی کشور به دلیل تغییرات اقلیم به استان‌های شمالی مهاجرت کردند.
او که در حاشیه هفتمین کنفرانس بین‌المللی تغییر اقلیم در تهران سخن می‌گفت افزوده که در بیش از یک دهه اخیر ۵۰۰ گونه جانوری را در جهان به دلیل تغییر اقلیم از دست دادیم و نزدیک به ۶۰۰ گونه دیگر در معرض انقراض است و ما در کشور نیازمند ذخیره موثر و مفید بانک ژنی در کشور هستیم.
این مقام مسئول همچنین گفته تغییر اقلیم مانند آلودگی هوا یک «مسئله» نیست بلکه یک «چالش جدی» برای کشور محسوب می‌شود که نیازمند توجه جدی به آن در سیاستگذاری‌های کلان کشور هستیم.
رئیس مرکز ملی تغییر اقلیم سازمان محیط زیست افزوده که «متأسفانه ما در حوزه تغییر اقلیم در حال حرکت به سمت یک فروچاله هستیم و اگر سازگاری نداشته باشیم با توجه به تحریم‌ها و محدودیت‌های موجود آسیب جدی متوجه کشور خواهد شد.»
او همچنین با اشاره به وقوع بیش از ۳۰۰ سیلاب در کشور از ابتدای دهه ۹۰ تا کنون، گفته این سیلاب‌ها یکی از مهمترین اثرات تغییر اقلیم در کشور هستند.
به گفته این مقام سازمان محیط زیست، کشور در شرایط اقلیمی متفاوت اعم از خشکسالی و ترسالی، بارش شدید و عدم بارش همواره دچار غافلگیری می‌شود.
داریوش گلعلی‌زاده گفته یکی از چالش‌های اساسی ایران در حوزه تغییر اقلیم را بحث تأمین انرژی تجدیدپذیر دانسته است. در همین حال سحر تاجبخش رئیس سازمان هواشناسی ایران تأکید کرده ایران به دلیل فرسوده و ناپایدار بودن زیرساخت‌ها و تغییر کاربری عرصه‌های طبیعی بیش از کشورهای خاورمیانه و متوسط جهانی تحت تأثیر تغییر اقلیم بوده است.
به گفته سحر تاجبخش منطقه خاورمیانه و کشورهای در حال توسعه این منطقه از جمله ایران، عراق و عربستان، بیشتر از متوسط جهانی تحت تاثیر تبعات تغییر اقلیم به‌ویژه مخاطرات جوی ناشی از این پدیده قرار دارند. در این میان با توجه به این که زیرساخت‌های شهری و عمرانی در بسیاری از نقاط کشورمان فرسوده و ناپایدار است و بخش زیادی از عرصه‌های طبیعی کشور با مساله تغییر کاربری اراضی مواجه شده، آثار مخرب تغییرات اقلیمی، ایران را بیش از سایر کشورها درگیر خود کرده است. این پیامدها را در چند سال گذشته در تشدید فرونشست زمین، افزایش رخداد پدیده‌های حدی از جمله سیل‌های ویرانگر، رشد بیابان‌زایی و بیشتر شدن گرد و غبار مشاهده کرده‌ایم.
رئیس سازمان هواشناسی افزوده که وقتی ایران بیشتر از متوسط جهانی و حتی بیش از سایر کشورهای خاورمیانه تحت تاثیر آثار سوء تغییرات اقلیمی قرار گرفته است، طبیعتا تصمیم‌سازان ارشد کشورمان باید بیشتر از مسئولان سایر کشورها برای سازگاری با تبعات تغییر اقلیم برنامه‌ریزی کنند.
او با اشاره به مسئولیت وزارتخانه‌های مختلف در کاهش اثرات تغییرات اقلیم و کاهش سرعت مشکلات ناشی از آن، گفته که وظیفه اصلی تولید و توزیع سوخت‌های فسیلی به عنوان عامل اصلی انتشار گازهای گلخانه‌ای در کشورمان برعهده وزارت نفت است، بنابراین این وزارتخانه می‌تواند نقش مهمی را در کاهش انتشار آلاینده‌ها ایفا کند که در بلندمدت به کم شدن آثار سوء ناشی از تغییرات اقلیمی کمک خواهد کرد، اما در حوزه سازگاری با تبعات تغییر اقلیم، دستگاه‌هایی مانند وزارتخانه‌های نیرو، کشاورزی و صمت مهمترین وظیفه را برعهده دارند که باید بیشترین توان خود را بر مدیریت منابع آب و انرژی و اصلاح زیرساخت‌ها و روش‌های اجرایی بگذارند تا پیامدهای ناشی از تغییرات اقلیمی در کشورمان به حداقل برسد.
بهزاد لایقی معاون توسعه پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات جوی سازمان هواشناسی کشور نیز روز گذشته در هفتمین کنفرانس بین‌المللی تغییر اقلیم در تهران گفته پیامدهای تغییر اقلیم از سواحل شمال کشور با کاهش تراز سطح آب دریای خزر تا جنوب کشور با خشکسالی، سیل و توفان های گردوخاک قابل مشاهده است.
بهزاد لایقی افزوده که مهاجرت، افزایش شهرنشینی، گسترش حاشیه‌نشینی در شهرهای بزرگ، تخریب سرزمین، آلودگی هوا، کاهش دسترسی به آب سالم و ده ها مثال دیگر از پیامدهای تغییر اقلیم در کشورهای درحال توسعه است.
همانطور که کارشناسان اعلام کرده‌اند اثرات تغییر اقلیم بسیار گسترده است و از محیط زیست و اقتصاد، تا سلامت شهروندان را هدف قرار می‌دهد.
آمارها نشان می‌دهد خشکسالی در ایران وارد چهارمین سال شده و منابع آب تجدیدپذیر کشور که یک دهه پیش ۱۳۰ میلیارد مترمکعب بود امسال به حدود ۱۰۰ میلیارد مترمکعب کاهش یافته است.
هاشم امینی مدیر عامل آب و فاضلاب کشور آذرماه امسال گفته بود که «در حال گذراندن چهارمین سال پیاپی خشکسالی در کشور هستیم و علی‌رغم پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی، مبنی بر بارش‌های نرمال و فرانرمال، متأسفانه شاهد کاهش بارش‌ها در پاییز امسال بوده‌ایم.»
هاشم امینی با بیان اینکه «کاهش بارش‌ها نگرانی‌ها در حوزه منابع آب کشور را افزایش داده» گفته که «منابع آب تجدیدپذیر کشور که حدود ۱۰ سال قبل، ۱۳۰ میلیارد مترمکعب بود، امسال به حدود ۱۰۰ میلیارد مترمکعب رسیده است.»
مدیر عامل آب و فاضلاب کشور افزوده که «بیلان منفی در سفره‌های آب زیرزمینی و کاهش میزان بارش‌ها، شرایط تأمین پایدار آب را به چالش می‌کشد؛ هرچه منابع آب سطحی کاهش یابد، برداشت از منابع آب زیرزمینی افزایش می‌یابد و با تشدید بیلان منفی سفره‌های زیرزمینی، شاهد افزایش فرونشست‌ها نیز در نقاط مختلف خواهیم بود.»
آمارهای دیگر منتشر شده نشان از گسترش پیامدهای تغییر اقلیم در ایران است. هفته گذشته علی بیت‌الهی رئیس بخش خطرپذیری مرکز تحقیقات راه‌و شهرسازی اعلام کرد: «میزان فرونشست در سواحل مازندران در حالی به ۹ سانتیمتر در سال رسیده که در ۵ سال گذشته فرونشست در این منطقه صفر بوده. در ۵ سال گذشته اصلا با پدیده فرونشست در این استان مواجه نبودیم و به تدریج این رشد فرونشست به استان گیلان هم سرایت می‌کند.»
او با اشاره به اینکه آب دریا که عقب می‌رود، سطح آب زیرزمینی پایین می‌آید و یک بالانسی با آب اشباع‌شده ایجاد می‌کند اضافه کرد: «وقتی آب عقب‌رفت داشته باشد یعنی آب سطح دریا پایین رفته و با پایین رفتن سطح آب دریا، سطح آب زیرزمینی نوار ساحلی پایین می‌رود و از آنجاکه نوار ساحلی محیط ریزدانگی است اثر ملموس بر روی سطح زمین می‌گذارد و فرونشست را ایجاد می‌کند.»
بیت‌الهی با بیان اینکه تمام ساختمان‌های واقع در نوار ساحلی مازندران و بندر امیرآباد در معرض خطر هستند، گفت: «البته به سمت ارتفاعات امکان فرونشست وجود ندارد چون جنس لایه‌های زمین در این منطقه از سنگ است و در محیط سنگی فرونشست وجود ندارد اما به سمت محدوده‌های خاکی و نرم ساحلی با پایین رفتن آب، فرونشست شدیدتر می‌شود و این موضوع تنها به یک بندر و یک ناحیه محدود نمی‌شود.»
احد وظیفه رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور نیز ماه گذشته با اشاره به کمبود جدی بارش برف در پاییز و زمستان جاری گفته «ارتفاعات کشور تقریبا عاری از برف است؛ این در حالیست که عامل جوشش چشمه‌ها برف است و اگر برف نباشد، سطح آب رودخانه‌ها به سرعت فروکش خواهد کرد. امسال علاوه بر کم‌بارشی و خشکسالی، با کم‌برفی نیز مواجهیم که دلیل آن وجود هوای گرم است.»
این در حالیست که بسیاری از تالاب‌ها و دریاچه‌های کشور نیز در معرض خشکی قرار دارند. ابتدای بهمن‌ماه مدیرکل حفاظت محیط زیست استان فارس اعلام کرد که از ۱۴ تالاب استان، شش تالاب هم‌اکنون بطور کامل خشک هستند. او افزوده دو تالاب از شش تالاب خشک‌شده یعنی «پریشان» و «کافتر» که روزگاری از تالاب‌های آب شیرین و منشأ حیات و رونق منطقه بودند، به شدت خشک شده‌اند؛ به گونه‌ای که در شرایط موجود و با مدیریت‌های سرزمینی فعلی نمی‌توان به احیا و حیات دوباره آنها امید داشت.
هرچند اغلب مقامات به بارش کم و خشکسالی به عنوان عامل خشکی دریاچه‌ها و تالاب‌ها اشاره دارند اما علت اصلی چنین شرایطی سدسازی‌های غیراصولی و غیرکارشناسی جمهوری اسلامی است.
