الینا فرهادی
تازه‌های پزشکی هفته: چطور از کبد چرب غیرالکلی در امان بمانیم؟ چرا کلیه‌ها سنگ‌ساز می‌شوند؟ سالم‌ترین نوشیدنی‌ها برای مبتلایان به دیابت نوع ۲، مصرف مداوم غذاهای سرخ‌شده و خطر ابتلا به افسردگی.
بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) اکنون از هر چهار بزرگسال یک نفر را در سراسر جهان تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.
به‌نوشته نشریه پزشکی Harvard Health کبد چرب غیرالکلی وضعیتی است که در اثر تجمع مقادیر غیرطبیعی چربی به دلیلی غیر از مصرف زیاد الکل، در کبد بروز می‌کند. هپاتیت ویروسی و برخی داروها (مثلاً تاموکسیفن یا استروئیدها)، یا حتی رژیم غذایی، همگی می‌توانند باعث بیماری کبد چرب غیرالکلی شوند.
با این حال، NAFLD یک محرک متفاوت برای رسوب چربی در کبد دارد: گروهی از عوامل خطر متابولیک. این بیماری در افرادی که فشار خون بالا، کلسترول بالا، مقاومت به انسولین (پیش‌دیابت) یا دیابت نوع ۲ دارند، افرادی که دارای اضافه‌وزن یا چاقی هستند، شایع است. اگرچه ممکن است حتی اگر شاخص توده بدنی (BMI) شما طبیعی باشد، NAFLD بروز کند. در صورت عدم درمان، این بیماری می‌تواند منجر به سیروز و نارسایی کبد شود.
اما چه چیزی به پیشگیری از NAFLD کمک می‌کند؟
از آنجایی که NAFLD با سلامت متابولیک مرتبط است، غذاخوردن سالم‌تر می‌تواند به پیشگیری از آن کمک کند. به‌طورکلی، رژیم غذایی برای بیماری کبد چرب شامل موارد زیر است: میوه‌ها و سبزیجات، گیاهان پرفیبر مانند حبوبات و غلات کامل، کاهش قابل‌توجه مصرف برخی غذاها و نوشیدنی‌ها از جمله آنهایی که حاوی شکر افزوده، نمک، کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده و چربی اشباع‌شده هستند و حذف الکل. مقدار وزنی که باید برای درمان NAFLD از دست بدهید، به میزان چربی اضافی بدن شما بستگی دارد. پزشک می‌تواند به شما در تصمیم‌گیری در مورد کاهش وزن مناسب بر اساس سلامت کلی کمک کند.
اجتناب از فست‌فودها
مطالعات نشان داده که اگر بیش از ۲۰ درصد از کالری دریافتی روزانه از طریق غذاهای آماده باشد، خطر ابتلا به کبد چرب غیرالکلی به‌ویژه در افرادی که دیابت نوع ۲ یا چاقی دارند، افزایش می‌یابد. فست‌فودها دارای چربی‌های اشباع‌شده، قند اضافه‌شده و سایر موادی هستند که بر سلامت متابولیک تأثیر می‌گذارند.
دوری از نوشیدنی‌های گازدار
نوشیدنی‌های گازدار با فروکتوز بالا، یا سایر نوشیدنی‌های شیرین‌شده با قند، مستقل از کل کالری مصرفی، به‌طور مستقیم منجر به افزایش رسوبات چربی کبد می‌شوند. به‌جای نوشیدنی‌های شیرین، آب ساده بنوشید. قهوه سیاه نیز انتخاب خوبی است. تحقیقات نشان می‌دهد که قهوه پتانسیل کاهش زخم‌های کبد را دارد.
اجتناب از الکل
الکل فاقد ارزش غذایی است و ممکن است بر میکروبیوم سالم دستگاه گوارش تأثیر بگذارد. هنوز مشخص نشده که چه مقدار الکل برای مبتلایان به بیماری کبد چرب بی‌خطر است. پس بهتر است به‌طورکلی از نوشیدن آن در صورت ابتلا به کبد چرب خودداری کنید.
دریافت چربی‌های سالم
همه ما به چربی نیاز داریم. چربی‌ها به جذب ویتامین‌ها در بدن شما کمک می‌کنند و در محافظت از اعصاب و سلول‌ها حیاتی هستند. چربی‌ها همچنین به شما کمک می‌کنند احساس سیری کنید، بنابراین کمتر احتمال دارد سراغ پرخوری بروید. در‌این‌میان، رژیم غذایی مدیترانه‌ای سرشار از چربی‌های سالم است، مانند چربی‌های تک‌غیراشباع موجود در روغن زیتون و آووکادو و چربی‌های امگا ۳ موجود در گردو و ماهی‌های روغنی مانند سالمون و ساردین.
فست‌فودها دارای چربی‌های اشباع‌شده و قند اضافه‌شده هستندفست‌فودها دارای چربی‌های اشباع‌شده و قند اضافه‌شده هستند
فست‌فودها دارای چربی‌های اشباع‌شده و قند اضافه‌شده هستندعکس: Oleksandr Latkun/Zoonar/picture alliance
چرا کلیه‌ها سنگ‌ساز می‌شوند؟
بسیاری از ما در مورد سنگ کلیه و دردهایی که می‌تواند ایجاد کند شنیده‌ایم، اما همه نمی‌دانند سنگ کلیه دقیقاً چیست، چرا برخی از افراد به آن مبتلا می‌شوند و این سنگ‌ها چگونه از بین می‌روند.
به‌گزارش پایگاه خبری دانشکده پزشکی Yale Medicine زمانی که مواد معدنی در دستگاه ادراری جمع شده و کریستال‌هایی ایجاد می‌کنند که به‌صورت توده‌ای شبیه سنگریزه درمی‌آیند، سنگ کلیه تشکیل می‌شود.
سنگ کلیه ممکن است کوچک و غیرقابل‌توجه باشد. اما در برخی موارد، می‌تواند به اندازه یک نخود رشد کند و در حالب (لوله‌ای که ادرار را از کلیه‌ها به سمت مثانه تخلیه می‌کند) گیر کند، جریان ادرار را مسدود کرده و باعث درد شدید شود. در بدترین موارد، درد به اندازه‌ای شدید است که شاید نیاز به جراحی داشته باشید.
از هر ۱۰ نفر، یک نفر در مقطعی از زندگی خود دچار سنگ کلیه می‌شود. اگرچه سنگ کلیه در مردان شایع‌تر از زنان است، اما هر فردی در هر سنی ممکن است به آن مبتلا شود.
دکتر پیروز معتمدی‌نیا، متخصص اورولوژی از دانشکده پزشکی دانشگاه ییل، می‌گوید افزایش تشخیص سنگ کلیه نشان‌دهنده افزایش موارد چاقی، دیابت و فشار خون است. در‌حالی‌که سنگ کلیه قابل درمان است، اکثریت قریب به اتفاق بیماران تا زمانی‌که علائمی مانند درد یا ادرار خونی نداشته باشند، نمی‌دانند که سنگ کلیه دارند.
به گفته این متخصص چهار نوع اصلی سنگ کلیه وجود دارد:
سنگ‌های کلسیمی که شامل دو زیرگروه هستند: سنگ‌های اگزالات کلسیمی و سنگ‌های فسفات کلسیمی. اگزالات یک ماده طبیعی است که در بسیاری از غذاها از جمله اسفناج، چغندر، بادام و محصولات سویا یافت می‌شود.
سنگ‌های اسید اوریکی می‌توانند زمانی تشکیل شوند که اسید بیش از حد در ادرار وجود داشته باشد، که می‌تواند ناشی از خوردن بیش از حد ماهی، صدف، مرغ، گوشت خوک و گوشت (به‌خصوص جگر) باشد که دارای سطوح بالایی از پورین هستند. نوشیدن آب کافی، کاهش مصرف غذاهای حاوی پورین و حفظ یک رژیم غذایی سالم به‌طورکلی می‌تواند به جلوگیری از سنگ‌های اسید اوریکی کمک کند.
در حالی که هر نوع سنگ کلیه منحصر‌به‌فرد است، توصیه‌هایی وجود دارد که می‌تواند به جلوگیری از آنها کمک کند. اصلی‌ترین کار هیدراتاسیون است. به‌طورکلی نوشیدن ۸ تا ۱۰ لیوان آب و مایعات در روز از جمله قهوه، چای و آبمیوه توصیه می‌شود. اما نه کولای تیره. کولاها حاوی اسید فسفریک هستند که به اسیدی‌کردن ادرار معروف است و می‌تواند به ایجاد انواع خاصی از سنگ کلیه کمک کند.
رژیم غذایی DASH برای جلوگیری از افزایش فشار خون نیز می‌تواند خطر ابتلا به سنگ کلیه را کاهش دهد. رژیم DASH سرشار از سبزیجات، میوه‌ها و غلات کامل است و همچنین مصرف محصولات لبنی و گوشت‌های چرب که اسیدی‌تر هستند را محدود می‌کند.
همچنین بهتر است از نمک اضافی که می‌تواند کلسیم را وارد ادرار کند، خودداری کنید.
میزان توصیه‌شده مصرف روزانه کلسیم برای بزرگسالان هزار تا هزار و ۲۰۰ میلی‌گرم است که بستگی به سن و جنس فرد دارد.
همچنین توصیه‌های بین‌المللی تاکید می‌کنند که مصرف سدیم کمتر از ۲۳۰۰ میلی‌گرم در روز باشد.
همه افراد مبتلا به سنگ کلیه به متخصص نیاز ندارند، اما اگر سنگ بزرگ است یا در محل دشواری قرار دارد یا سنگ‌های متعدد و عودکننده وجود دارد، ممکن است به متخصص اورولوژی نیاز داشته باشید.
نوشیدن ۸ تا ۱۰ لیوان آب و مایعات در روز توصیه می‌شودنوشیدن ۸ تا ۱۰ لیوان آب و مایعات در روز توصیه می‌شود
نوشیدن ۸ تا ۱۰ لیوان آب و مایعات در روز توصیه می‌شودعکس: picture-alliance/dpa/C. Rehder
سالم‌ترین نوشیدنی‌ها برای مبتلایان به دیابت نوع ۲
مطالعه محققان دپارتمان تغذیه دانشگاه هاروارد مصرف زیاد نوشیدنی‌های شیرین‌شده با قند را با مرگ زودرس در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ مرتبط کرده است.
به‌گزارش Consumer Healthday داده‌های این مطالعه ۱۸ ساله از اطلاعات پزشکی ۹ هزار و ۲۰۰ زن و بیش از ۳هزار و ۵۰۰ مرد به دست آمده است. شرکت‌کنندگان هر دو تا چهار سال یکبار، گزارش دادند که چندبار در روز نوشیدنی‌های شیرین‌شده با شکر یا شیرین‌کننده‌های مصنوعی و همچنین آب میوه، قهوه، چای، آب و شیر کم‌چرب مصرف می‌کنند.
بر اساس نتایج، روزانه مصرف هر وعده اضافی از یک نوشیدنی شیرین‌شده با شکر با افزایش ۸ درصدی مرگ‌ومیر ناشی از همه علل برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ همراه بود. جایگزینی این نوشیدنی‌ها با یکی از گزینه‌های سالم مانند قهوه، چای یا شیر کم‌چرب، خطر مرگ زودهنگام را تا ۱۸ درصد کاهش داد.
این مطالعه نشان داد که به‌عنوان مثال، جایگزینی یک وعده نوشابه یا لیموناد با یک فنجان قهوه، با ۱۸ درصد کاهش خطر مرگ زودرس به هر علت و ۲۰ درصد کاهش خطر مرگ ناشی از بیماری قلبی مرتبط است. برای چای، این سود به ترتیب ۱۶ و ۲۴ درصد بود.
بنا به گفته محققان، نوشیدنی‌های حاوی شیرین‌کننده‌های مصنوعی نسبت به نوشیدنی‌های شیرین‌شده با شکر مشکل‌سازتر هستند. دیابت یک بیماری بسیار جدی است و امید به زندگی و کیفیت زندگی بیماران را کاهش می‌دهد. حتی اگر آنها عمر طولانی داشته باشند، اغلب زندگی پیچیده‌ای با بیماری قلبی و انواع مشکلات دیگر، مانند بیماری کلیوی و مشکلات عصبی دارند، بنابراین یک تغییر بسیار ساده مانند کنار گذاشتن نوشیدنی‌های قندی و شیرین‌شده با شیرین‌کننده‌های مصنوعی می‌تواند تغییر بزرگی در کیفیت زندگی آنها ایجاد کند.
بنا به تاکید محققان همه، نه فقط افراد مبتلا به دیابت نوع ۲، باید به میزان مصرف این نوشیدنی‌ها توجه کنند.
در سال ۲۰۲۱، حدود ۵۳۷ میلیون بزرگسال در سراسر جهان به دیابت نوع ۲ مبتلا بودند. پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۴۵ این عدد به ۷۸۳ میلیون نفر برسد.
این مطالعه ۱۹ آوریل در مجله BMJ منتشر شده است.
بنا به تاکید محققان همه باید به میزان مصرف نوشیدنی‌های شیرین‌شده توجه کنندبنا به تاکید محققان همه باید به میزان مصرف نوشیدنی‌های شیرین‌شده توجه کنند
بنا به تاکید محققان همه باید به میزان مصرف نوشیدنی‌های شیرین‌شده توجه کنندعکس: Jakub Porzycki/NurPhoto/picture alliance
مصرف مداوم غذاهای سرخ‌شده و خطر ابتلا به افسردگی
محققان دانشگاه ژجیانگ در چین با مطالعه بر روی بیش از ۱۴۰ هزار نفر در بریتانیا، اعلام کردند که مصرف مدام غذاهای سرخ‌شده از قبیل سیب‌زمینی سرخ‌شده و سایر غذاهای نشاسته‌ای، خطر ابتلا به افسردگی و اضطراب را افزایش می‌دهد.
به‌نوشته نشریه بریتانیایی "دیلی‌میل" کارشناسان معتقدند آکریل‌آمید، ماده شیمیایی که هنگام سرخ‌کردن غذاهای نشاسته‌ای مانند سیب‌زمینی در دمای بالا ایجاد می‌شود، ممکن است با التهاب در مغز و در نتیجه اضطراب و افسردگی مرتبط باشد.
در مطالعه جدید سیب‌زمینی سرخ‌شده، از جمله چیپس و همچنین گوشت سفید سرخ‌شده، مانند مرغ، به‌طور قابل‌توجهی با افزایش سطوح اضطراب مرتبط بودند.
نتایج این مطالعه که اهمیت کاهش مصرف غذای سرخ‌شده برای سلامت روان را برجسته می‌کند، نشان داد که مصرف مکرر این غذاها ۱۲درصد خطر اضطراب و ۷درصد خطر ابتلا به افسردگی را افزایش می‌دهد. این پیوند در میان مردان جوان و مصرف‌کنندگان جوان‌تر بارزتر بود.
آکریل‌آمید که در قهوه، به‌دلیل برشته‌شدن دانه‌ها و نان تست سوخته نیز یافت می‌شود، قبلا با چاقی و بیماری‌های قلبی عروقی مرتبط بوده است. آزمایش‌های حیوانی شواهدی را ارائه می‌دهد که نشان می‌دهند این ماده شیمیایی ممکن است بر نحوه تنظیم کلسترول توسط بدن تأثیر بگذارد و به این ترتیب با اضطراب و افسردگی مرتبط باشد. همچنین ممکن است باعث التهاب در مغز شود و بر وضعیت روانی افراد تأثیر بگذارد. با‌این‌حال، متخصصان تغذیه می‌گویند که نتایج اولیه هستند و لزوماً مشخص نیست که آیا غذاهای سرخ‌شده باعث مشکلات سلامت روانی می‌شوند یا افرادی که علائم افسردگی یا اضطراب را تجربه می‌کنند به غذاهای سرخ‌شده روی می‌آورند.
در این میان و به گفته نویسندگان این مطالعه، نیازی به وحشت در مورد اثرات نامطلوب غذاهای سرخ‌شده وجود ندارد. اما حفظ یک سبک زندگی سالم و کاهش مصرف این غذاها می‌تواند برای سلامت روان و همچنین سلامت کلی بدن مفید باشد.
محققان به افزایش اخیر افسردگی و اضطراب در سراسر جهان اشاره کردند که در سال ۲۰۲۰ به ترتیب ۲۷.۶ درصد و ۲۵.۶ درصد افزایش یافت. سازمان بهداشت جهانی همچنین تخمین می‌زند که بیش از ۵ درصد از بزرگسالان از افسردگی رنج می‌برند.
این مطالعه در مجله Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS) منتشر شد.
برگرفته از دویچه وله فارسی
