روشنک آسترکی

شاهزاده رضا پهلوی طی دو هفته گذشته در تور اروپایی دیدارهایی رسمی و پراهمیت را با هدف جلب حمایت حداکثری دولت‌های اروپایی از اعتراضات مردم ایران و فشار حداکثری بر جمهوری اسلامی در جهت سرعت بخشیدن به روند انقلاب ملّی مردم پشت سر گذاشت. با توجه به سطح دیدارها و مذاکرات صورت گرفته، سفر اروپایی شاهزاده رضا پهلوی یک نقطه عطف در به رسمیت شناختن اپوزیسیون دموکراسی‌خواه جمهوری اسلامی توسط دولت‌های غربی و فراهم شدن مسیر رایزنی و مذاکره میان اپوزیسیون و دولت‌های اروپایی به شمار می‌رود.

سفر اروپایی شاهزاده رضا پهلوی از حضور در کنفرانس امنیتی مونیخ از ۲۸ بهمن آغاز شد و در فرانسه و بریتانیا و سپس در دهم اسفندماه با حضور در پارلمان اروپا در بلژیک پایان یافت. حمایت از جنبش اعتراضی مردم در ایران، گزینه «تغییر رژیم» بجای «اقدام نظامی» و ارائه تصویری از ایرانِ بدون جمهوری اسلامی از مهمترین محورهای گفتگوهای این سفر بود.

این سفر همچنین با حضور ایرانیان ساکن اروپا و عمدتا مشروطه‌خواه در محل سخنرانی‌ها و نشست‌های شاهزاده رضا پهلوی همراه شد که پیام مهمی برای دولت‌های اروپایی به همراه داشت و پایگاه مردمی او را نشان می‎داد. استقبال از وی در اکسفورد صحنه‌های بی‌نظیر آفرید.

دیدارها و گفتگوهای تاریخی

پنجاه و نهمین کنفرانس امنیتی مونیخ از تاریخ ۱۷ تا ۱۹ فوریه با شرکت ۴۰ رئیس دولت، ۱۰۰ وزیر، صدها نماینده مجلس و با حضور صدها روزنامه‌نگار از بیش از یکصد کشور جهان برگزار شد. در کنفرانس امسال نام «ایران» برای نخستین‌ بار بطور مثبت چشمگیر بود؛ متأثر از جنبش انقلابی مردم برای آزادی که از شش ماه پیش در ایران جریان دارد، از مقامات جمهوری اسلامی برای شرکت در این کنفرانس دعوت به عمل نیامد اما از شاهزاده رضا پهلوی بطور رسمی برای حضور در این کنفرانس دعوت شد. مسیح علینژاد خبرنگار و فعال حقوق زنان و نازنین بنیادی بازیگر و فعال حقوق بشر نیز دو مهمان دیگر ایرانی این کنفرانس بودند. به این ترتیب سه چهره مخالف جمهوری اسلامی بجای مقاماتش در این کنفرانس مهم امنیتی حضور یافتند.

شاهزاده پس از آلمان به فرانسه سفر کرد و با سناتورهای فرانسوی و اولیویه مارله رهبر گروه جمهوریخواهان در پارلمان فرانسه دیدار کرد. سناتور والینی عضو کمیسیون روابط خارجی، نیروهای مسلح و دفاعی سنای فرانسه پس از دیدار با شاهزاده با انتشار توئیتی بر لزوم کمک فرانسه به حمایت از مردم معترض در ایران تأکید کرد.

شاهزاده رضا پهلوی همچنین در نشست خبری در موسسه مطبوعاتی آمریکایی- اروپایی در فرانسه حضور یافت. در این نشست کریستیان ملارد از شبکه تلویزیونی i24 یکی از جنبه‌های اهمیت نقش وی را در این دانست که در اعتراضات ماه‌های گذشته نام او و پدر بزرگش در بیش از ۳۰ استان ایران از سوی مردم فریاد زده شده است.

شاهزاده رضا پهلوی همزمان با تور اروپایی، با چند رسانه مهم اروپا و جهان از جمله گاردین، فاکس نیوز، دیلی تلگراف، رویترز، پولیتیکو، بیلد آلمان و شبکه اتریشی «او آر اف» گفتگو کرد.

در بریتانیا به عنوان یکی از مهم‌ترین مقاصد سفرهای اروپایی شاهزاده، او در وزارت خارجه این کشور و در نشستی پشت درهای بسته با مقامات ارشد این وزارتخانه گفتگو کرد. او همچنین در نشستی در محل پارلمان بریتانیا به میزبانی «اندیشکده هنری جکسون» و در نشست مجمع دانشجویان دانشگاه آکسفورد شرکت کرد.

شاهزاده رضا پهلوی در بروکسل پایتخت بلژیک در جمع نمایندگان پارلمان بلژیک سخنرانی و در نشست مهم دیگری در مقر اتحادیه اروپا حضور یافت و با استقبال گسترده نمایندگان پارلمان اروپا روبرو شد. او همچنین هدیه ویژه اتحادیه اروپا را که فقط به رؤسای دولت و رهبران کشورها داده می‌شود از چارلی وایمرز نماینده سوئد در این اتحادیه دریافت کرد.

تور اروپایی شاهزاده رضا پهلوی که از چندین هفته پیش برنامه‌ریزی شده بود، در ششمین ماه انقلاب ملّی ایران یک رویداد مهم و نقطه عطفی در به رسمیت شناختن اپوزیسیون دموکراسی‌خاه جمهوری اسلامی توسط دولت‌های غربی به شمار می‌رود. همچنین با تلاش‌هایی که طی ماه‌های گذشته برای هماهنگی میان جریان‌های سیاسی اپوزیسیون و ایجاد سازوکار همکاری میان گروه‌ها و سازمان‌های سیاسی مخالف جمهوری اسلامی صورت گرفته، این تور اروپایی نقطه قوت مهمی به شمار می‌رود.

تأکید بر اصول همکاری اپوزیسیون و لزوم حمایت غرب

شاهزاده رضا پهلوی در سخنرانی‌ها و نشست‌های خبری این تور اروپایی بر محورهایی که پیشتر نیز برای همکاری میان جریان‌های سیاسی اپوزیسیون مطرح کرده بود تأکید کرد. او در اعلام مواضع در سفر اروپا نیز با بیان جملاتی چون «ایران کشوری کهن، با فرهنگی غنی و میراث تاریخی ۲۵۰۰ ساله و سرزمینی یکپارچه» است اصل خدشه‌ناپذیر یکپارچگی ارضی را مورد تأکید قرار داد.

از سوی دیگر او بر لزوم سکولار بودن حکومت آینده ایران که به عنوان یکی از اصول همکاری مطرح شده، تأکید کرد: «به کسانی که نگران خلاء پس از سقوط رژیم تبهکار هستند، اطمینان می‌دهم که مردم ایران تخصص و مهارت لازم برای گذار به یک دموکراسی سکولار را دارند.»

شاهزاده رضا پهلوی همچنین در خلال سخنان خود در حضور نمایندگان پارلمان اروپا به ملّی بودن انقلاب ایران اشاره کرد و گفت در برابر ایجاد هرگونه جنگ و آشوب داخلی خواهد ایستاد. او با اشاره به احساس «هیچ» خمینی در بازگشت به ایران، خطاب به غربی‌ها تأکید کرد: «ایرانیان امروز در داخل و خارج فریاد می‌زنند: جانم فدای ایران! تفاوت اصلی اینجاست. شما به کی بیشتر می‌خواهید اعتماد کنید؟ به مردم ایران که حاضرند جانشان را فدای کشورشان بکنند؟ یا مقاماتی که اصلا ایران برایشان مهم نیست؟»

شاهزاده همچنین با اشاره به اینکه از اقدام نظامی علیه جمهوری اسلامی و حمله به تأسیسات اتمی در ایران حتا توسط اسرائیل حمایت نمی‌کند گفت با وجود اینکه نگرانی اسرائیل از تهدیدات اتمی و منطقه‌ای رژیم را «درک می‌کنم» اما نمی‌توانیم وقتی دیپلماسی شکست خورده، دست به اقدام نظامی بزنیم زیرا راه سومی وجود دارد که کم‌هزینه‌تر است. استدلال او مانند تمام سال‌های گذشته این است که جنگ یا اقدام نظامی نتیجه‌ای جز ویرانی ندارد و اتفاقاً جمهوری اسلامی دنبال چنین شرایطی است تا برای خروج از بحران زمان بخرد.

او برای دولت‌های غربی شفاف کرد که مردم ایران خواهان حکومتی هستند که استقرار آن به سود جهان و منطقه است: «هموطنان من نه تنها به دنبال پس گرفتن حقوق فردی و شهروندی خودشان هستند بلکه به دنبال نوزایی و رنسانس متکی بر صلح و همزیستی هم در داخل کشور و هم در روابط با همسایگان و با جهان هستند.»

شاهزاده رضا پهلوی طی تور اروپایی خود با تأکید بر اینکه جمهوری اسلامی به هر حال دیر یا زود فروخواهد پاشید، بر ضرورت سیر این روند در کوتاه‌ترین زمان تأکید کرد و گفت که حمایت اروپا از مردم معترض ایران بدون شک هزینه مبارزه برای مردم و خسارات ناشی از وجود جمهوری اسلامی را کاهش خواهد داد.

او همچنین خواستار پایان مماشات با جمهوری اسلامی و تشدید فشارهای اروپا از جمله تحریم سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، اعمال تحریم‌های ماگنیتسکی اروپا علیه مقا‌مات رژیم و فراخواندن سفرا شد.

ترسیم ایرانِ بدون جمهوری اسلامی در زمینه‌ سیاست خارجی، حقوق بشر، محیط زیست، اقتصاد و انرژی، و کمک به صلح در خاورمیانه از دیگر نکات مهم شاهزاده در سخنرانی‌های وی بود که نشان از نقشه راه و برنامه برای پس از فروپاشی جمهوری اسلامی دارد.

استدلال دیگری که می‌توانست برای اروپایی‌ها قابل توجه باشد، برنامه‌های آتی ارائه شده توسط شاهزاده رضا پهلوی در مورد بهبود وضعیت اقتصادی ایران از طریق «جذب سرمایه‌گذاری خارجی» و توسعه صنعت توریسم بود. دو حوزه‌ای که مستقیم با بحث امنیت پایدار ارتباط دارد. دولت‌هایی در جذب سرمایه خارجی و توریست موفق‌اند که امنیت و ثبات داشته باشند. آنچه استدلال‌ در این زمینه را تکمیل کرد تأکید بر نیاز اروپایی‌ها به جایگزین کردن منابع انرژی به ویژه گاز ایران برای پایان دادن به باج‌خواهی روسیه از اروپا در زمینه انرژی بود.

به بیان دیگر آنچه شاهزاده رضا پهلوی برای توجیه وضعیت ایران آینده برای مقامات غربی به تصویر کشید عمدتاً بر پایه جهان‌بینی واقع‌گرایانه به ویژه پیوند میدان امنیت و اقتصاد بود. وی تشریح کرد که کمک به مردم ایران برای جایگزین کردن یک دموکراسی سکولار بجای حکومت کنونی، جهت شراکت با دنیای غرب تا چه اندازه می‌تواند برای غربی‌ها امتیاز داشته باشد.

نقش فراملّی و منحصر به فرد شاهزاده رضا پهلوی

بی‌تردید اثرات تور اروپایی شاهزاده رضا پهلوی با هدف جلب حمایت دولت‌های غربی از جنبش انقلابی مردم در ایران به زودی مشاهده خواهد شد. در ایالات متحده، همزمان با پایان تور اروپایی شاهزاده رضا پهلوی، ائتلافی از ۲۶ نماینده احزاب دمکرات و جمهوریخواه از دولت بایدن خواستند ۲۲۷ نماینده مجلس شورای اسلامی را به دلیل فراهم کردن ابزار قانونی شکنجه، قتل، زندانی کردن و سرکوب معترضان تحریم کند.

مایکل روبین تحلیلگر مؤسسه «آمریکن اینترپرایز» نیز در یادداشتی با تأکید بر اینکه جمهوری اسلامی در برابر چشمانمان در حال فروپاشی است، نوشته جنبش انقلابی ماه‌های گذشته به جهنمی برای مشروعیت حکومت تبدیل شد. او از دولت ایالات متحده خواسته بجای سازش با جمهوری اسلامی، سیاستی را در پیش بگیرد که در نتیجه‌ی آن، کشور ایران نه برای جنگ و تروریسم و آشوب بلکه برای صلح و آرامش در خاورمیانه نقش‌آفرینی کند.

تور اروپایی شاهزاده رضا پهلوی در عین حال اعتماد اروپاییان به وی و درک آنها از نقش منحصر به فرد او را در تحولات سیاسی آینده ایران به نمایش گذاشت. همانطور که روزنامه‌نگاران اروپایی نیز تأکید می‌کنند، نام خاندان پهلوی بارها در شعارهای مردم مطرح شده و حمایت گسترده‌ای از او از سوی ایرانیان داخل و خارج از کشور، از جمله در حاشیه این تور اروپایی، صورت گرفته است.

شاهزاده رضا پهلوی اما نه تنها به دلیل «ولیعهد» بودن بلکه به دلیل ثبات در کردار و گفتار و مواضع سیاسی در طول چهار دهه توانسته جایگاه کنونی را کسب کند. روند زندگی وی یادآور این ابیات فردوسی در شاهنامه است:

فریدونِ فرّخ فرشته نبود
ز مُشک و ز عنبر سرشته نبود
ز داد و دَهِش یافت او نیکویی
تو داد و دهش کن، فریدون تویی!

سخنان و عملکرد شاهزاده رضا پهلوی در درازای ۴۳ سال گذشته توانسته نقشی فراملّی و فراجناحی برای او در معادلات سیاسی ایران ثبت کرده و وی را به شاخص‌ترین چهره اپوزیسیون دموکراسی‌خواه تبدیل کند.

چهار دهه مبارزه برای آزادی، سلامت مالی و سیاسی، مواضع شفاف، رفتار دموکرات، عدم سهم‌خواهی از جریانات مختلف سیاسی و آغوش باز برای شنیدن نظرات موافقان و مخالفان، رضا پهلوی را فرای نهاد پادشاهی، به سیاستمداری قابل اتکا برای گذار از جمهوری اسلامی و استقرار یک حکومت سکولاردموکرات در ایران تبدیل کرده است.
برگرفته از کیهان لندن