داریوش معمار
سرقت و تخریب آجرنوشتههای محوطه باستانی و تاریخی چغازنبیل، فریاد اعتراض فعالان میراث فرهنگی را طی روزهای گذشته در استان خوزستان بلند کرده است.
مجتبی گهستونی، خبرنگار و فعال حوزه میراث فرهنگی خوزستان، روز جمعه در خبری اعلام کرد که شاهد تخریب بخش‌هایی از آجرها و کتیبه‌های باستانی به‌جای‌مانده از دوره عیلامی در این بنا بوده است.
او دراین‌باره گفت: «روزهای قبل از بازدید من، بخش‌هایی از آجرها و کتیبه‌های باستانی به‌یادگارمانده از دوران کهن سرقت و تخریب شده بودند.»
با وجود اعلام این خبر و اهمیت آن، مسئولان میراث فرهنگی کشور هنوز پاسخ روشنی درباره این موضوع ارائه نداده‌اند و تکلیف آجرهای به سرقت رفته مشخص نشده است. به گفته دیگر فعالان این حوزه، نبود یگان حفاظتی کافی در مجموعه تاریخی و باستانی چغازنبیل سبب شده است سارقان به طمع فروش این آجرنوشتههای ارزشمند آن‌ها را غارت کنند.
تصاویر منتشر شده از برخی دیواره‌های مجموعه نیز نشان می‌دهد که شدت آسیب وارد شده به این میراث تاریخی جهانی، بالا و متعدد بوده است و برخی از آن‌ها مربوط به هفته‌های اخیر نیستند.
یکی از کارشناسان میراث فرهنگی دراین‌باره توضیح داد: «محوطه‌ای با بیش از ۵۵۰ هکتار با عده معدودی نیروی حفاظتی آن‌هم بدون هیچ ابزار حفاظتی و حتی شناخت در‌مورد اهمیت و ارزش مجموعه، محل مناسبی برای حضور سارقان است.»
با انتشار این خبر برخی از منابع محلی نیز تصریح کرده‌اند که با وجود حصارهای حفاظتی، ورود و خروج مخفیانه به مجموعه بسیار راحت است و مدیران این محوطه تاریخی هیچ اقدامی برای افزایش تجهیزات نظارتی و حفاظتی نکرده‌اند.
آنچه بیش از همه سبب تعجب و اعتراض فعالان حوزه میراث فرهنگی شده است، بی‌توجهی مسئولان به مجموعه‌ای است که سال ۱۹۷۹ در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد.
زیگورات چغازنبیل نیز در سال ۱۳۴۸ در فهرست آثار ملی قرار گرفت که بر اساس قانون حفاظت از میراث فرهنگی و ملی، حفظ و نگهداری از آن جزو وظایف سازمان میراث فرهنگی است که در حال حاضر به وزارتخانه بدل شده و استقرار نیروهای حفاظتی کافی از ملزومات قانونی نگهداری از این مجموعه است.
از سوی دیگر، طی سال‌های اخیر بازار فروش کاشی‌ها و آجرنوشتههای تاریخی ایرانی در حراجی‌های داخلی و جهانی رونق بسیاری گرفته است و این موضوع نگرانی از این مسئله را که پشت سرقت چنین آثاری نه سارقانی معمولی، بلکه گروه‌های حرفه‌ای با امکان دسترسی به قاچاقچیان بین‌المللی برای عرضه اقلام سرقتی در حراجی‌های بین‌المللی قرار دارند، افزایش داده است.
همچنین در شبکه‌های مجازی بسیاری از کاربران با اشاره به طرح مولدسازی، این سوال را مطرح کرده‌اند که وقتی در طرح مذکور حتی فروش بناهای تحت پوشش میراث نیز لحاظ شده است، این امکان که سرقت برخی از آجرنوشته‌ها با هماهنگی مدیران دولتی رخ داده باشد غیرممکن نیست.
پیش‌تر، عزت‌الله ضرغامی در‌خصوص طرح مولدسازی و ارتباط آن با حوزه بناهای میراثی گفته بود: «مجموعه‌های ثبت میراث فروخته نمی‌شوند؛ ولی احتمال اجاره‌دادن آن‌ها هست.»
از سوی دیگر هم‌زمانی این موضوع با ماجرای تخریب بافت تاریخی شیراز، بار دیگر مسئله بی‌توجهی مقام‌های جمهوری اسلامی به اهمیت میراث فرهنگی را مطرح کرده است.
پیش‌تر، برخی از شهروندان شیرازی که با خانه‌های بافت قدیمی این شهر آشنایی دارند تاکید کرده بودند که در بسیاری از این خانه‌ها دیوارهای کاشی‌کاری باارزشی وجود داشته است که طی سال‌های اخیر بخش عمده‌ای از آن‌ها ناپدید شده‌اند.
همچنین سرقت کاشی‌های سردر خانه‌ها و عمارت‌های قدیمی در شهرهای اصفهان، تهران و تبریز نیز رخ داده است. کاشی‌هایی که به‌آسانی در بازارهای عتیقه‌فروشی تهران ازجمله برخی مغازه‌های خیابان منوچهری رویت شده‌اند و قبل‌تر نیز فعالان خبری حوزه میراث با انتشار تصاویری از این کاشی‌ها به نادیده گرفتن فروش غیرقانونی آن‌ها اعتراض کرده بودند.
محوطه چغازنبیل نیایشگاهی باستانی است که حدود ۱۲۵۰ سال پیش از میلاد در تمدن عیلام ساخته شد. شهریار عدل، باستان‌شناس برجسته ایرانی، با تلاش‌های بسیار در سال ۱۹۷۹ میلادی این مجموعه را به‌عنوان نخستین اثر تاریخی از ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت کرد.
با وجود واکنش اعتراضی بسیاری از کاربران و فعالان میراث فرهنگی به سرقت صورت گرفته در محوطه باستانی چغازنبیل، این وزارتخانه و مدیران مجموعه هنوز واکنش رسمی به آن نشان نداده‌اند.
برگرفته از ایندیپندنت فارسی
