فرامرز داور
در اقدامی تاریخی، شورای امنیت سازمان ملل متحد در یک جلسه غیررسمی، وضعیت سرکوب خونین معترضان ایرانی توسط نیروهای مسلح جمهوری اسلامی را بررسی کرده است. دفتر نمایندگی جمهوری اسلامی در سازمان ملل، پیش از این خواستار لغو این برنامه شده، و آن را «غیرقانونی» خوانده بود. چرا این جلسه تاریخی بوده و نتیجه آن چه خواهد بود؟
***
چرا جلسه شورای امنیت درباره سرکوب های جمهوری اسلامی تاریخی بود؟
در ۴۳ سالی که از عمر جمهوری اسلامی ایران می گذرد، این برای اولین‌بار است که شورای امنیت سازمان ملل متحد به عنوان نهاد حافظ صلح و امنیت جهانی، مساله حقوق‌بشر در ایران را مورد بررسی قرار داده است. باوجود انواع نقض حقوق‌بشر، سرکوب و سیاست‌های خشن و خونریز جمهوری اسلامی، شورای امنیت تاکنون وارد بحث محتوایی درباره سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران نشده بود.
بنابراین، برگزاری این جلسه و دعوت از «شیرین عبادی» برنده ایرانی جایزه صلح نوبل و توضیحات «جاوید رحمان» گزارشگر ویژه شورای حقوق بشر سازمان ملل، برای توضیح فنی آنچه در ایران می‌گذرد، برای ۵ عضو دائم شورای امنیت و ۱۰ عضو غیر دائم آن، یک واقعه تاریخی است.
آیا بحث درباره سرکوب‌های جمهوری اسلامی در شورای امنیت فایده بخش است؟
جلسه برگزار شده درباره سرکوب‌های جمهوری اسلامی، دو هدف عمده دارد. اول اینکه در مهم‌ترین سازمان بین‌المللی در جهان و مهم‌ترین بخش آن، یعنی شورای امنیت، موضوع کشتار مردم یک کشور مطرح می‌شود و توجه فراگیر جهانی به خود جلب می‌کند. همزمان، پیامی به معترضان در ایران است که اگر چه تغییر دلخواه شهروندان ایرانی باید از داخل این کشور انجام شود، اما جامعه جهانی هم به وظایف خود تا حدی که مقررات بین‌المللی اجازه می‌دهد، عمل می‌کند.
چرا جلسه غیررسمی بوده و به طور رسمی برگزار نشده است؟
تشکیل جلسه به دعوت آمریکا و آلبانی صورت گرفته است. برای تشکیل جلسه رسمی، رییس دوره‌ای شورای امنیت که در حال حاضر غنا است، باید درخواست بدهد و چهارده کشور دیگر عضو، در آن شرکت کنند.
از آن‌جا که قرار نبوده اساسا تصمیمی درباره جمهوری اسلامی گرفته شود، یا به طور مثال پیش‌نویس قطعنامه‌ای درباره دولت ایران به رای گذاشته شود، تفاوت چندانی میان جلسه رسمی و غیررسمی وجود نداشته است. همه اعضای دائم از جمله چین و روسیه، و اعضای غیردائم شورای امنیت در جلسه شرکت کردند و دیدگاه‌های خود را درباره وضعیت جاری در ایران اعلام کردند.
چه دولت هایی از جمهوری اسلامی حمایت کردند؟
دولت چین و نماینده روسیه در شورای امنیت، از جمهوری اسلامی ایران حمایت کردند و سرکوب اعتراضات در ایران توسط نیروهای مسلح را، مربوط به امور داخلی ایران خواندند. نماینده چین گفت که دولت ایران قادر به کنترل اوضاع است، و روسیه نفس برگزاری جلسه را، دخالت در امور سیاسی جمهوری اسلامی توصیف کرد.
چرا آلبانی و آمریکا میزبان جلسه بودند؟
دولت آلبانی در ماه‌های اخیر هدف حملات گسترده سایبری جمهوری اسلامی بوده است و روابط سیاسی خود را به همین دلیل با تهران قطع کرده است. ایالات متحده هم به عنوان یک وظیفه بین‌المللی در قبال سرکوب اعتراضات مسالمت آمیز مردم ایران توسط جمهوری اسلامی، همراه آلبانی میزبان جلسه شورای امنیت شده است.
نماینده آلبانی در این نشست، در اظهاراتی تاریخی گفت: «من در دوران کمونیسم زندگی می‌کردم و زمانه‌ای بود که رژیم، تمام رویاهای ما را نابود می‌کرد و امکان فکر کردن نمی‌داد، سی سال پیش این رژیم از بین رفت و جوانان جلوی صف بودند. ما زندگی دوباره پیدا کردیم. پیام من به معترضان این است که امیدتان را از دست ندهید. دیکتاتورها از شما می ترسند.»
جمهوری اسلامی در نشست شورای امنیت شرکت کرد؟
نمایندگی دائم جمهوری اسلامی در روزهای اخیر تلاش کرده بود تا این جلسه لغو شود و حتی آن را «غیرقانونی» خواند، اما برگزاری این نشست کاملا قانونی بود. هر دولت عضو شورا می‌تواند بانی تشکیل جلساتی شود که آن را با صلح و امنیت جهانی، یا تهدید صلح بین‌المللی، مرتبط می‌داند. در اعتراض به نشست شورای امنیت، هیچ نماینده‌ای از جمهوری اسلامی در آن شرکت نکرد.
از ایران چه کسی در جلسه بود؟
«نازنین بنیادی» هنرپیشه ایرانی-بریتانیایی، که در زمینه حقوق‌بشر فعال است و شیرین عبادی حقوقدان برنده جایزه صلح نوبل، صدای معترضان ایرانی در این نشست بودند.
نازنین بنیادی در جلسه شورای امنیت گفت که معترضان و اکثریت مردم ایران، دیگر نظام جمهوری اسلامی را نمی‌خواهند و شیرین عبادی، نمونه‌هایی از نقض فاحش حقوق‌بشر توسط ماموران نظام را بیان کرد؛ از جمله شلیک گاز اشک‌آور در بیمارستان. هر دو ایرانی حاضر در این جلسه، از شورای امنیت و اعضای جامعه جهانی خواستند تا با اقدامات خود جلوی کشته شدن شمار دیگری از ایرانیان، و داغدار شدن خانواده‌های بیشتر را بگیرند.
خانم عبادی، خواهان تاسیس سازوکاری مستقل برای بررسی نقض حقوق‌بشر در ایران شد و گفت: «نقض حقوق‌بشر در این سطح، نشان می‌دهد که حکومت برای اداره کشور غیر قابل قبول است، و ۲۵۰۰ سال تمدن ایران را این حکومت نمایندگی نمی‌کند.»
آیا شورای امنیت این جلسه را تکرار خواهد کرد؟
امکان تکرار این جلسه وجود دارد. در حال حاضر برنامه‌ای در این زمینه اعلام نشده، اما می‌توان منتظر نتایج مرتبط با این نشست بود.
نتایج نشست شورای امنیت چه خواهد بود؟
شماری از اعضای شورا اعلام کرده‌اند که درصدد اخراج جمهوری اسلامی ایران، از کمیسیون «مقام زن» سازمان ملل هستند و همچنین پیش‌نویس قطعنامه‌ای در محکومیت جمهوری اسلامی، در مجمع عمومی سازمان ملل فراهم می‌کنند. بررسی خواسته شیرین عبادی برای تاسیس سازوکاری مخصوص بررسی عواقب سرکوب‌های جمهوری اسلامی هم، می‌تواند از دیگر نتایج نشست غیررسمی شورای امنیت درباره جمهوری اسلامی باشد.
برگرفته از ایران وایر
