امیر طاهری
یکی از واژگان کلیدی برای فقهای شیعه و مراجع اثنی‌عشری لغت «احتیاط» است. فقیه و مرجع شیعی باید همواره بکوشد تا کم بگوید و وقتی که می‌گوید از عواقب گفته خود آگاه باشد. احتیاط سبب می‌شود که فقیه شیعی تا آن‌جا که ممکن است سکوت را بر گفتن ترجیح دهد و هرگاه هم که می‌گوید عبارت «والله اعلم بالحقایق الامور» را از یاد نبرد. اما گاه اتفاق می‌افتد که سکوت احتیاطآمیز فقیه به‌معنای تایید کردار و گفتار ظالمان تلقی می‌شود.
آیا امروز، در حالی که بخشی از جوانان ایران در برابر نظام خمینی‌گرا قرار گرفته‌اند، سکوت فقها و مراجع می‌تواند معنایی جز تایید ظلم، فساد و سرکوب این نظام داشته باشد.
در هفته‌های اخیر، با تماس‌های مستقیم و غیرمستقیم با فقها و مراجع، تماس‌هایی که طی سال‌ها به شکل‌های گوناگون برقرار شده بود، کوشیده‌ایم تا نظر آنان را درباره اوضاع کنونی ایران دریابیم. اما تا امروز پاسخی جز «احتیاط» یا پیام‌های مبهم و دوپهلو نگرفته‌ایم.
در نقطه مقابل فقها و مراجع فقهی شیعه، روحانی‌نمایانی قرار دارند که پرگویی و حرافی را در دفاع از یک نظام ارتجاعی شکست‌خورده را به شکلی غثیان‌آور از حد گذرانده‌اند. به عبارت دیگر، آنان که باید بگویند سکوت می‌کنند و آنان که نباید عربده می‌کشند.
این دو روش متضاد بیش از هر کس و هر چیز به نهاد روحانیت شیعه صدمه می‌زند. توده مردم سکوت علما را علامت رضا می‌دانند. به همین سبب است که حرمت سنتی روحانیت در ایران به‌سرعت در حال فرو ریختن است. در آغاز نهضت مشروطیت، بازی عمامه‌پرانی تنها آخوندهای درباری وابسته به روسیه تزاری را هدف می‌گرفت. امروز، عمامه‌پرانی آخوندها و طلابی را هدف قرار داده است که در حاشیه نظام خمینی‌گرا قرار دارند. آخوندهای وابسته به «بیت رهبر» بدون محافظان مسلح در ملاءعام ظاهر نمی‌شوند و با اتومبیل‌های ضدگلوله رفت‌و‌آمد می‌کنند. آیت‌‌الله‌ها علی خامنه‌ای، احمد جنتی و امثالهم در خطر از دست دادن عمامه خود نیستند.
فقها و مراجع سنتی فرو ریختن حرمت روحانیت را می‌بینند اما حاضر نیستند بگویند که در نبرد جاری میان بخش بزرگی از مردم ایران و حکمرانان خمینی‌گرا کجا ایستاده‌اند.
در هفته‌های اخیر، بسیاری از مومنان به این مراجع پیام فرستاده‌اند که موضع خود را مشخص کنند. یکی از آنان می‌پرسد: چرا خفه شده‌اید؟ چرا حساب خود را جدا نمی‌کنید؟ یکی دیگر می‌پرسد: مگر مدعی نیستید که وجدان جامعه هستید؟ حوزه صامت یا لال به چه درد می‌خورد؟ دیگری، با نقل قولی از سعدی، می‌نویسد: چو می‌بینی که نابینا و چاه است، اگر خاموش بنشینی گناه است.
تکلیف آخوندنمایان معلوم‌الحال دفاع از نظامی است که آنان را به قدرت و ثروت رسانده است. آنان باید مجیز بگویند، خلق را تهدید کنند، دروغ ببافند و رجاله‌بازی درآورند.
الگوی آنان آیت‌الله روح‌الله خمینی است که اصل «احتیاط» را نمی‌شناخت‌ــ دهان گشادی که طی کمتر از ۱۸ ماه، بیش از ۲۰۰ سخنرانی داشت.
اما روحانیون شیعه سنتی الگوهای دیگری دارند، از میرزای شیرازی گرفته تا سیدابوالحسن اصفهانی، آیت‌الله بروجردی، آیت‌الله حکیم طباطبایی، آیت‌الله خویی، آیت‌الله خوانساری، آیت‌الله میلانی، آیت‌الله شریعتمداری و... فقهایی که می‌دانستند کی و کجا سخن بگویند و کی و کجا سکوت اختیار کنند. آنان این نصیحت سعدی را شنیده بودند: دو چیز طیره عقل است، لب فرو بستن به وقت گفتن و گفتن به وقت خاموشی.
در انقلاب آزادی‌بخش مشروطه، بخش بزرگی از روحانیت نیز به ملت پیوست و دارودسته آخوندهای وابسته به تزار روس را کنار زد. امروز نیز ملت ایران در نبرد است با بخشی کوچک از روحانیت و روحانیون وابسته به روسیه. آیا وقت آن نشده است که فقها و مراجع سنتی سکوت خود را بشکنند؟
نظام خمینی‌گرا از آغاز دشمن روحانیت سنتی شیعه بوده است. خلع لباس آیت‌الله شریعتمداری، اقدامی بی‌سابقه در تاریخ شیعه در ایران، ماهیت این رژیم را نشان داد. سپس، نوبت آیت‌الله سیدمحمد روحانی و آیت‌الله بهاءالدین محلاتی بود که با تهمت و بهتان و افترای بوق‌های رژیم روبرو شوند. آیت‌الله قمی طباطبایی در حصر خانگی قرار گرفت و کوچه محل منزل او را با دیوار بستند. اعدام چهار روحانی با رای دادگاه‌های قلابی دشمنی رژیم خمینی‌گرا را با شیعه سنتی ایران نشان داد. کوشش برای ترور آیت‌الله مهدی روحانی در پاریس و آیت‌الله محمد شیرازی در نجف این دشمنی را تایید کرد. تخریب سیمای آیت‌الله حسینعلی منتظری، اعدام داماد او و قرار دادن اعضای خانواده‌اش در حصر یا زندان نشان داد که این رژیم حتی به بنیان‌گذاران خود رحم نمی‌کند. امروز نیز بیش از ۲۰۰۰ روحانی و طلبه در زندان‌های نظام خمینی‌گرا گرفتارند.
سکوت فقها و مراجع سنتی باعث شده است که آخوندهای رده‌پایین، شاید برای حفظ آبرو یا حتی جان خود، در خانه بمانند یا مانند حجت‌الاسلام محمد خاتمی برای دلسرد کردن مردم، سکوت چند ساله خود را بشکنند. خاتمی در بیانیه اخیرش می‌گوید: «براندازی نه ممکن است و نه مطلوب.»
آن‌جا که «نه ممکن است» مطرح است، باید پرسید آیا خاتمی علم غیب دارد و می‌تواند آینده را ببیند؟ اما واژه کلیدی در بیانیه دوآستری او لغت «مطلوب» است. یعنی ایشان خواستار تغییر رژیم نیست‌ــ حتی اگر کشتی خمینی‌گرایان روی دریایی از خون شناور بماند. با این حال، خاتمی می‌پذیرد که تعداد ناراضیان از اوضاع کنونی کشور چندین برابر معترضانی است خیابان‌ها را اشغال کرده‌اند.
علما و فقهای سنتی اگر بخواهند صنف خود را از مهلکه برهانند، نمی‌توانند ساکت بمانند. ما از آنان انتظار نداریم که به معترضان بپیوندند. حداقل انتظار ما این است که از صنف خود دفاع کنند و نشان دهند که اکثریت ده‌ها هزار آخوند در ایران، عراق، لبنان و دیگر کشورهایی که شیعیان در آن‌ها حضور دارند، نظام خمینی‌گرا را تایید نمی‌کنند. علما و فقهای سنتی بی‌تردید می‌دانند که قیام کنونی جوانان ایران فقط قله کوه یخ را نشان می‌دهد.
روحانیت شیعه، در سطح میانی و پایین، حساب خود را از نظام خمینی‌گرا جدا کرده است. در حال حاضر، تعداد روحانیون یا آخوندهایی که کارمند یا مشاطه‌گر رژیم‌اند حدود ۴۰۰۰ تن برآورد می‌شود، در حالی که در آمار سال ۱۳۹۰ رقم روحانیون شیعه در ایران ۱۲۰ هزار تن اعلام شد. در سال‌های اخیر، بیش از ۵۰۰۰ روحانی و طلبه علوم دینی از ایران به عراق مهاجرت کرده‌اند و بدین‌سان، از نظام خمینی‌گرا تبری جسته‌اند.
برائت از این رژیم را بعضی روحانیون ایرانی اهل سنت و جماعت نیز اعلام کرده‌اند. آنان می‌دانند که نظام خمینی‌گرا نه جمهوری است و نه اسلامی و نه ایرانی. این نظام بر اساس کیش شخصیت بنا شده است و بدین‌سان، تجسم نوعی شرک به شمار می‌رود. این نظام با عاملان بزرگ‌ترین کشتارهای معاصر مسلمان همدوش و متحد است‌ــ از چین کمونیست گرفته تا روسیه پوتین و سوریه بعثی.
حداقل کاری که مراجع و فقها می‌توانند بکنند این است که، حتی با لحن احتیاطآمیز سنتی، بگویند: ما از این‌ها نیستیم و این‌ها از ما نیستند.
از آن‌جا که شیعه اثنی‌عشری فاقد سازمانی کلیسایی است، تعیین اینکه چه کسانی را می‌توان در صدر مراجع و فقها دید دشوار است. اما آنانی که جامعه تشیع را مطالعه می‌کنند، امروز روی چند اسم به‌عنوان مراجع و فقهای ارشد شیعه توافق دارند: آیات عظام علی حسینی سیستانی، حسین وحید خراسانی، موسی شبیری زنجانی، جواد علوی بروجردی، صادق حسینی شیرازی، محمد اسحاق فیاض و محمد باقر ایروانی.
بدین‌سان، مخاطب این مقاله آقایان مذکور در فوق هستند که در چند دهه گذشته از دژ شیعه سنتی در برابر حملات مستقیم و غیرمستقیم دشمنانی مانند صدام حسین، روح‌الله خمینی، علی خامنه‌ای و گروه‌های تروریستی وابسته به نظام خمینی‌گرا دفاع کرده‌اند.
بیش از چهار دهه ظلم و فساد و سوءاستفاده از دین و مذهب در ایران، شیعه اثنی عشری را، شاید برای اولین بار در پنج قرن اخیر، با خطر اضمحلال روبرو کرده است. بعضی‌ها ممکن است بگویند چه بهتر! بعضی دیگر ممکن است به من حمله کنند که چرا برای روحانیتی که امروز با خشم جوانان ایران روبرو است دلسوزی می‌کنم.
پاسخ من این است: تشیع جزئی از کل ایران است و ما خواستار یک ایران متحد بر اساس کثرتیم که با حفظ سنن دینی، مذهبی، فرهنگی و تاریخی خود، در پی ساختن آینده بهتری است‌ــ ایرانی که در آن برای همه ادیان و مذاهب و همچنین برای بی‌دینان و حتی دین‌ستیزان فضای آزاد در چارچوب قانون فراهم باشد.
در ایران آینده، هر چیزی به جای خویش نیکو خواهد بود. در ایران آینده، اگر آزادی برای همه نباشد، برای هیچ‌کس نخواهد بود.
آیا حوزه‌های ساکت این صدا را خواهند شنید؟ والله اعلم بالحقایق الامور.
برگرفته از ایندیپندنت فارسی .
